कर्णाचा रथ चिखलात कां रुतला?

भारतीय युद्धामध्ये दोन्ही पक्षांकडून अनेक रथी-महारथी लढले. सतराव्या दिवसापर्यंत कोणाच्याही रथाचे चाक चिखलात रुतले नाही. सतराव्या दिवशी संध्याकाळी कर्णाच्या रथाचे चाक चिखलात रुतले. त्यानंतर अर्जुनाने त्याचा वध केला. कृष्णाने शिष्टाईच्या दिवशी परत जाताना कर्णाला म्हटले होते कीं आता पावसाळा संपला आहे, चिखलाचे नावहि नाही तेव्हा युद्धाला अनुकूल काळ आहे. प्रत्यक्षातहि कर्णाच्या एका अपवादाव्यतिरिक्त कृष्णाचे म्हणणे खरेच ठरले. कर्णाचा रथ कां रुतला या बद्दल माझा तर्क असा – अर्जुनाचे सारथ्य कृष्ण करत होता तर कर्णाचे, शल्य. कृष्ण अर्जुनाचा रथ नेहमीच अतिशय कौशल्याने चालवत होता. उदा. जयद्रथवधाचे दिवशी, अर्जुन द्रोणाचार्याशी लढत न बसतां पुढे निघून गेला. दुर्योधनाने द्रोणाला विचारले कीं असे कसे झाले? द्रोणाने म्हटले कीं कृष्ण रथ एवढ्या जोराने चालवतो कीं तो जाऊं लागल्यावर माझे बाणच त्याचेपर्यंत पोचेनात! असे इतरहि उल्लेख आहेत. शल्याचे कौशल्य कदाचित तुलनेने कमी पडत होते. दोन दिवस कर्ण-अर्जुन दोघांचे रथयुद्ध चालू होते. शत्रूला आपल्या रथाच्या अनुकूल बाजूला घेण्यासाठी दोन्ही सारथ्यांच्या आपल्या रथाच्या विशिष्ट हालचाली, डाव, प्रतिडाव चालले असणार. कृष्णाने हळूहळू शल्याला कुरुक्षेत्रातील उताराच्या, पाणथळ भागाकडे खेचले व त्याची हालचालींची जागा (maneuvering space) कमी करत आणली, अखेर चिखलभागापासून शल्य दूर राहू शकला नाही. व कर्णाच्या रथाचे चाक रुतले! कृष्णाच्या सारथ्यकौशल्याचा हा परिणाम होता. कृष्णाला दैवी गुण चिकटवणे मला मुळीच मान्य नाही. पण त्याच्या सारथ्यकौशल्याला दाद देणे योग्यच आहे.